قواعد فقهی بیع از منظر فقهای امامیه

مباحث بیع و مسائل مربوط به آن یکی از مهم ترین بخش های فقه امامیه است و اکثر فقها در کتاب هایشان پیرامون آن به بحث و بررسی پرداخته¬اند. در اهمیت و حساسیت بیع همین بس که شارع مقدس در آیات فراوانی از قرآن به بیان احکام، قوانین و تشریح آن اقدام نموده است؛ آیاتی چون (احلّ الله البیع)، (اوفوا بالعقود)، (تجاره عن تراض) گواهی بر این مدعاست. در قلمرو سنت نیز روایات فراوانی از ائمه اطهار (ع) در اهمیت و بیان موضوع بیع، احکام و شرایط آن وجود دارد و این مطلب بر کسی پوشیده نیست. شرایط، احکام، قواعد و فروع باب بیع با تکیه بر منابع قرآن، سنت، اجماع و عقل استخراج می-شوند و به اثبات می رسند و به واسطه ی یکسری قواعد و احکام کلی و متنوع است که حکم موارد جزئی به دست می آید. این احکام کلی بانام قواعد فقه مطرح هستند و احکام جزئی بیع زیرمجموعه این قواعد کلی قرار دارند. در این پایان نامه در ضمن دو فصل به بررسی قواعد عمومی و اختصاصی مخصوص باب بیع پرداخته شده است که عبارت اند از: الف) قواعد عمومی بیع مانند قواعد «ما یضمن»، «اتلاف» و «ضمان ید» که علاوه بر بیع در سایر باب های فقه نیز جریان دارند. در فصل دوم از این تحقیق به برخی از مهم ترین قواعد عمومی باب بیع اشاره نموده¬ایم. ب) قواعد اختصاصی بیع به قواعدی گفته می شوند که به طور ویژه در مورد بیع بکار می روند مانند قاعده «تلف مبیع قبل از قبض» یا قواعدی که دامنه شمول آن علاوه بر بیع، به طور محدود در بعضی از ابواب فقه استعمال می گردد. تلاش ما در فصل سوم از این پایان نامه بر این مبنا بوده که با شناسایی قواعد مهم اختصاصی بیع به ذکر مستندات، شناخت دقیق مصادیق آن ها و کاربردشان در بیع بپردازیم و بدین وسیله گامی در جهت شناخت بیش ازپیش آن ها برداشته باشیم. همچنین لازم به ذکر است که در ضمن بررسی قواعد بیع به دلیل اهمیت موضوع، قاعده را هرچند مختصر در قانون مدنی ایران ازنظر گذرانده¬ایم. بر اساس نتایج به دست آمده از این پژوهش معلوم می شود که بیشتر قواعد فقه بیع، منصوص و برگرفته از روایات است و گاهی موارد انضمام آیات، اجماع فقها و بنای عقلا، به اعتبار بیشتر آن ها یاری رسانده است. کلمات کلیدی: قاعده فقهی، بیع، مبیع، فقهای امامیه، عوضین.